సాహితీపరులతో సరసాలు -9

Mamidipudi Venkata Rangayya

State Book Club అనే సంస్థ వారు సంజీవదేవ్ పుస్తకాలను వెలికి తెచ్చారు.అనేక సాహిత్య కార్యక్రమాలు, పుస్తక సమీక్షలు నిర్వహించారు.ప్రముఖుల ప్రసంగాలు చేయించారు. ఇలాంటి ఒక సమావేశం లో మాట్లాడుతున్న శ్రీ మామిడిపూడి ని చిత్రంలో చూడవచ్చు.

మామిడిపూడి వెంకట రంగయ్య
(1889-1982)

ఆంధ్రలో స్వాతంత్ర్య సమరం అనే తెలుగు గ్రంథాన్ని నేనూ, మామిడిపూడి వెంకటరంగయ్య జాయింట్ రచయితలుగా రాశాం. అది ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం 1972లో ప్రచురించగా, సర్వీస్ కమీషన్ విద్యార్థులకు పాఠ్య గ్రంథంగా పెట్టారు. 40 ఏళ్ళ వయస్సు తేడా గల రంగయ్యగారూ నేనూ కలసి గ్రంథం రాయడానికి అంగీకరించడం వారి ఔన్నత్యానికి నిదర్శనం. గ్రంధం రాయమని సరోజని రేగాని (ఆర్కైవ్ డైరెక్ట ర్, చరిత్ర ప్రొఫెసర్) అడిగారు. ఇద్దరం ఒప్పుకున్నాం. మీరు రాయండి, నేను సరిదిద్దుతాను అని రంగయ్యగారన్నారు. ఇంగ్లీషులో 4 సంపుటాలు పరిష్కరించి రంగయ్యగారు అప్పటికే వెలువరించారు.
తెలుగు పుస్తకాన్ని రంగయ్య గారి కోరికపై నేను రాశాను. ఆచార్య రంగా రాజకీయ పాఠశాలలో 1938 నాటికే స్థాపించి, కృషి చేసిన వివరాలు చేర్చాను. రంగయ్యగారు సంతోషించి, ఇంగ్లీషులో ఆ విషయాలు తాను రాయకపోవడం లోపంగా భావించారు.
వెంకట రంగయ్య గారిని తొలుత నాకు పరిచయం చేసిన వారు మిత్రులు కొల్లూరి కోటేశ్వరరావు (తెలుగు విద్యార్థి మాస పత్రిక ఎడిటర్) ఆ పత్రికలో వెంకటరంగయ్యగారూ, నేనూ ధారాళంగా ఎన్నో రాశాం. నేను వెంకట రంగయ్య గారిని ఇంటర్వ్యూ చేశాను కూడా.
క్రమేణా వెంకటరంగయ్య గారి కి నేను సన్నిహితుడనయ్యాను. ఆయన బ్రహ్మానందరెడ్డి (ముఖ్యమంత్రి)కి సన్నిహితులు. అయితే 1968-69లో ఆంధ్రజ్యోతి దిన పత్రికను దృష్టిలో పెట్టుకుని, ప్రెస్ బిల్ అసెంబ్లీలో బ్రహ్మానందరెడ్డి తెచ్చారు. పత్రికా స్వేచ్ఛను హరించే ఆ బిల్లును వ్యతిరేకిస్తూ, ఆందోళనలో భాగంగా మీటింగ్ పెట్టాం. వెంకట రంగయ్య గారిని పిలిచి, హైదరాబాద్ వై. ఐ.ఎం.ఎస్. హాలు (సుల్తాన్ బజార్)లో మీటింగ్ పెట్టాం. వెంకట రంగయ్యగారు తీవ్రంగా బిల్లును విమర్శించారు. జర్నలిస్ట్ నాయకులు సీతారాం (యు.న్.ఐ), జి. రామారావు (ఆంధ్రజ్యోతి), కృష్ణ (UNI) పతాక శీర్షికతో మా సమావేశ వార్తల్ని, దేశం దృష్టికి తీసుకెళ్ళారు. బ్రహ్మానంద రెడ్డి ప్రెస్ బిల్ ను మూలబెట్టేశారు; సెలక్ట్ కమిటీకి పంపి.
వెంకట రంగయ్య గారు నేనూ చాలా విషయాలు చర్చించుకునేవారం. అంత పెద్దవాడైనా, చర్చలో ఎదుట వ్యక్తి నోరు విప్పితే, ఆయన మౌనంగా వినేవారు. అది చాలా మంచి లక్షణం. చివరి రోజులలో మంచం మీద పడుకునే రాసేవారు, చదివే వారు. మరొకరికి డిక్టేట్ చేసే అలవాటు లేదనేవారు.
విమాన ప్రయాణం అంటే ఆయనకు భయం. రైల్లోనే ప్రయాణించేవారు. ఐజాక్ అసిమోవ్ ఈ విషయంలో గుర్తుకు వస్తారు!వెంకట రంగయ్య గారి మనుమరాలు శాంత పెళ్ళి విషయంలో మాయిరువురికీ అభిప్రాయ భేదాలు వచ్చాయి. శాంత హైదరాబాద్ యూనివర్శిటీలో చదువుతూ, రాజ్యం సిన్హ కుమారుడిని ప్రేమించి పెళ్ళికి తలపడింది. అది కుటుంబానికి యిష్టంగాలేదు. ఇందుకు ఒక కారణం కులం. శ్రీమతి రాజ్యం (కాబోయే అత్తగారు) కమ్మకులం. ఆమె భర్త సిన్హ స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడుగా, ఉత్తర ప్రదేశ్ నుండి వచ్చి, రాజమండ్రి జైలులో వున్నాడు. ఆచార్య రంగా మాట్లాడి రాజ్యం-సిన్హా పెళ్ళికి కారకుడయ్యాడు. వారి కుమారుడిని శాంత పెళ్ళి చేసుకున్నది. నేను శాంతను సమర్ధించాను. వెంకట రంగయ్య గారికి అది నచ్చలేదు. పోలీస్ ఫిర్యాదు వరకూ వెళ్ళారు. శాంత రహస్యంగా పెళ్ళి చేసుకోవలసి వచ్చింది. ఆ తరువాత మళ్ళీ మేము బాగానే మాట్లాడుకున్నాం.
వెంకట రంగయ్య గారి జన్మదినోత్సవం, ఒకసారి ఆంధ్రమహిళా సభ (హైదరాబాద్)లో జరిగింది. అనుకోకుండా ఆ సభకు దేవులపల్లి కృష్ణశాస్త్రి వచ్చి, రంగయ్య గారి పాదపూజ చేసి, గురుపూజగా ప్రకటించారు. ఆ తరువాత వెంకట రంగయ్య నాతో చెబుతూ, కృష్ణశాస్త్రి నాకు విజయనగరంలో విద్యార్థిని అంటాడు. అలాంటి దాఖలాలు లేవు అన్నారు నవ్వుతూ.
వెంకట రంగయ్య గారు చరిత్ర, రాజకీయ గ్రంథాలు ఇంగ్లీషు, తెలుగులో రాశారు. ప్రమాణ పత్రికలలో వ్యాసాలు, వ్యాఖ్యాన సహితంగా ప్రచురించారు. వాదోపవాదాల్లో పాల్గొన్నారు. వివిధ కళాశాలలో, బొంబాయి యూనివర్సిటీ, మద్రాసు పచ్చియప్పలో పనిచేశారు. ఇంగ్లీషు, తెలుగు, తమిళం మాట్లాడేవారు. నేనూ ప్రొఫెసర్ కె. శేషాద్రి కలసినప్పుడు, నెల్లూరు కబుర్లు ఎన్నో చెప్పేవారు.


న్యాయమూర్తి ఆవుల సాంబశివరావు ప్రసంగిస్తున్న మరో సమావేశం లో, ఇన్నయ్య, మామిడిపూడి గార్లను వేదికపై చూడవచ్చు.

స్టేట్ బుక్ క్లబ్ అనే సంస్థను పెట్టి, వెంకటరంగయ్య గారిచే ఉపన్యాసాలిప్పించాం. కె.బి. సత్యనారాయణ (బుక్ లింక్స్), పి. సత్యనారాయణ, నేనూ కలసి వెంకట రంగయ్య గారి వాయిస్ రికార్టు చేస్తూ, అనేక విశేషాలు చెప్పించాం.
రచనలు :
ఇంగ్లీషు : మద్రాసులో స్థానిక పన్నులు (1925), మద్రాసులో స్థానిక స్వపరిపాలన సంస్థలు, ప్రభుత్వ సమాఖ్య వ్యవస్థ. హిందూ దేశ చరిత్ర, ఆంధ్రలో స్వాతంత్ర సమరం (4 సంపుటాల ఎడిటెడ్), రాజ్యాంగ పరిషత్తు ఆవశ్యకత, భారత రాజ్యాంగ ముసాయిదా, విజ్ఞాన సర్వస్వంలో చరిత్ర, రాజనీతి, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో పంచాయతీరాజ్.

నచ్చిన, మెచ్చిన రచనలు, రచయితలుWriters ,books I like

నచ్చిన, మెచ్చిన రచనలు, రచయితలు
(నచ్చనివి కూడా)

మిత్రులు చీమకుర్తి భాస్కరరావు కొత్త డిమాండ్ చేశారు. నేను మేచ్చిన రచయితలు, నేను చదివిన పుస్తకాలు తెలుగులో ఇంగ్లీషులో ప్రస్తావించమన్నారు. అంతవరకు ఫరావాలేదు. కాని అంతటితో ఆగలేదు. బాగా నచ్చిన పుస్తకాలు ఎంపిక చేసి సమీక్ష చేయమన్నారు. ఈ పని చేయడానికి సమయం పడుతుంది. కొన్ని పుస్తకాలు వెంటనే లభించకపోవచ్చు కూడా. ఇప్పటికే నేను యిష్టపడిన పుస్తకాల రివ్యూలు వివిధ పత్రికలలో రాశాను. అవి సేకరించవలసి వుంది. కొత్తగా కొన్ని రాయవలసి రావచ్చు. మొత్తం మీద భాస్కరరావు పెట్టిన పని, నాకు యిష్టమే అయినా ఒకపట్టాన తెమిలేదికాదు. కొంత వరకు ప్రయత్నించగలను. ప్రస్తుతం తెలుగులో నేను చదివిన కొన్ని పుస్తకాలు, నాకు సంతృప్తికలిగించిన కొందరు రచయితలను సూచిస్తాను. అలాగే ఇంగ్లీషులో కూడా రివ్యూలకు మాత్రం కొంత వేచివుండక తప్పదు.
ప్రస్తావించిన జాబితా అంతా మెచ్చినదికాదు. రివ్యూకొరకు కొన్నే చేబడతాను.
1. తెలుగులో పరిమితంగా రచయితలు-పుస్తకాలు :
శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్ర్తి - అనుభవాలు, జ్ఞాపకాలు
ఏటుకూరి వెంకట నరసయ్య - క్షేత్రలక్ష్మి
పింగళి, కాటూరి - సౌందరనందం
త్రిపురాన వేంకట ప్రసాదరాయవర్మ - మొయిలు రాయి బారం
దువ్వూరి వెంకట రమణశాస్ర్తి - రమణీయం
కొత్త సత్యనారాయణ - చిన్నయసూరి
దువ్వూరి రామిరెడ్డి - పానశాల
జాషువా - గబ్బిలం
బీనా దేవి - రచనలు
దిగంబర కవులు - కవితలు
శ్రీ శ్రీ - కవితలు
డి. ఆంజనేయులు - వ్యాసాలు (ఇంగ్లీషులో)
పి. శ్రీదేవి - కాలాతీత వ్యక్తులు
ఆవుల గోపాలకృష్ణమూర్తి - సాహిత్యంలో ఔచిత్యం,
నేను చూచిన అమెరికా
శ్రీపాద గోపాలకృష్ణమూర్తి - వినువీధులు
పింగళి సూరన - కళాపూర్ణోదయం
భట్టుమూర్తి - వసుచరిత్ర
తెనాలిరామకృష్ణ - పాండురంగ మహత్యం
కోరాడ రామకృష్ణయ్య - తిక్కన
గోపీచంద్ - కథలు - భార్యల్లో ఏముంది
పట్టాభిసోషలజం
త్రిపురనేని రామస్వామి - సూతపురాణం,
ఖూనీ, పెళ్ళి మంత్రాలు
శ్రీ రమణ - రచనలు అన్నీ
కొప్పరపు సుబ్బారావు - అల్లీముఠా, ఇనపకచ్చడాలు
భమిటిపాటి కామేశ్వరరావు - నాటకాలు
చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహం - గణపతి
వీరేశలింగం - ప్రహసనాలు
గురజాడ - కన్యాశుల్కం
డి.వి. నరసరాజు - నాటికలు
పాలగుమ్మి పద్మరాజు - రెండో అశోకుడి
మూణ్ణాళ్ళ ముచ్చట
వేమన -
సుద్దాల అశోక్ తేజ - గేయాలు
భటిప్రోలు హనుమంతరావు - చరిత్ర రచనలు
కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి - ద్రౌపది
రాళ్ళపల్లి అనంత కృష్ణశర్మ - వేమన
కపిల కాశీపతి - బ్రహ్మానందయాత్ర
శరత్ రచనలు - అన్నీ
ఠాగోర్ - (కొన్ని) కాబూలీ వాలా,
పోస్ట్ ఆఫీస్
రాచకొండ విశ్వనాధశాస్ర్తి - రచనలు అన్నీ
ఉన్నవలక్ష్మీ నారాయణ - మాలపల్లి
ఇచ్ఛాపురపు జగన్నాధరావు - కథలు, నవలలు
తాళ్ళూరి నాగేశ్వరరావు - నవలలు
వట్టికొండ విశాలాక్షి - నవలలు
పఠాభి - గేయాలు
బంగోరే - పరిశోధనా వ్యాసాలు
విశ్వనాథ సత్యనారాయణ - కిన్నెరసాని పాటలు, ఏకవీర
ముప్పాళ్ళ రంగనాయకమ్మ - బలిపీఠం, రామాయణ విష వృక్షం
గోకుల్ చంద్ - భగ్నహృదయాలు
ఆలూరి బైరాగి - గేయాలు
కె.వి. రమణారెడ్డి - రచనలు
గోరా - రచనలు
వెనిగళ్ళ సుబ్బారావు - వెంకటేశ్వర సుప్రభాతం
కొల్లా శ్రీ కృష్ణారావు - రారాజు
దేవీ ప్రియ - పద్యాలు, గేయాలు
ఎన్. గోపి - వేమన
మలయశ్రీ - రచనలు
రావిపూడి వెంకటాద్రి - రచనలు
ఎమ్.వి. బ్రహ్మం - బైబిల్ బండారం
మల్లాది రామమూర్తి - జిల్లెళ్ళమూడి అమ్మ
వెల్చేరు నారాయణరావు - రచనలు
జంపాల చౌదరి - రచనలు
కొడవటిగంటి కుటుంబరావు - రచనలు
జలసూత్రం రుక్మిణీనాథ శాస్ర్తి - పేరడీలు
రమాదేవి - రచనలు
చలం - రచనలు
జంపని, కొవ్వలి - రచనలు
కాశీమజిలీ కథలు
కవిరావు - గేయాలు
ముళ్ళపూడి వెంకట రమణ - రచనలు
రాళ్ళపల్లి అనంతకృష్ణ శర్మ - వేమన
పానుగంటి లక్ష్మినరసింహారావు - సాక్షి

2. ఇంగ్లీషులో కొందరు గ్రంధకర్తలు - రచనలు :
Samuel Johnson - Writings
Mathew Arnold - Writings
Robert G. Ingersol - Essays, articles
Rene Dubois - So human an Animal
Erich Fromm - Sane society, Art of Loving Marx,
Anatomy of Human Destructiveness
Thomas Szasz - The Myth of Mental Illness, Freud
Charles Brad laugh - Writings
Chekov - Stories
Tolstoy - War and Peace
Mark Twain - Writings
B. R. Ambedkar - Writings
MN Roy - Science and Philosophy
- Heresies of 20th Century,
­- Reason, Romanticism, Revolution
- Parties, Power, Politics, Memoirs
J. D. Sanjana - Caste and Out Caste
Laxman Sastri Joshi - Critique of Hinduism
A B Shah - What is Obscenity (ed), Gandhi (ed)
Nehru (ed), Scientific Method
Premnath Bazaz - Gita
Taslima Nasrin - My girl hood, game in reverse, french lover
Ibn warrak - Why I am not a muslim
Paul Kurtz - Writings
Isaac Asmov - Guide to Bible and writings
Julian Huxley - Humanist Frame (ed)
Aldous Huxley - Doors of perception
Melovin czilas - New class
Pasternak - Zhivago
Pearl Buck - Writings
Ayaan Hirsh Ali - Infidel, caged virgin
Christopher Hitchens - God is not great & essays
Sam Harris - End of faith
VR Narla - Gods goblins & men
Truth about Gita
Sib Narayan Ray - Selected writings of MN Roy (ed)
James Randi - Faith healers
Bronowski - Ascent of man
Toni Morrison - Poems
Alex Hailey - Roots
Irwing Wallace - Writings
Maya Angelow - Poems
Agehananda Bharati - Tantric tradition, Ochere Robe, Great tradition
& Little traditions
Richard Dawkins - All
Nirad Chowdary - Writings
Passmore - Philosophy
Grunbaum - Philosophy of Science
Carl Sagan - Demon haunted world, Cosmos
Simon de Bouvier - Coming of age
Kushwant singh - Writings
Oscar wilde - Writings
Arthur Hailey - Writings
JBS Haldane - Writings
Paul Johnson - Intellectuals
Shakespeare - Plays
Frykenberg - Guntur District
Solzhynitsin - Writings
Hawkins - A Brief history of time
Einstein - Writings
Darwin - Writings
Eric Ericson - Gandhi's truth
Romila Thaper - Ancient Indian History
Rahul Sankrutyayan - Writings
Deviprasad Chattopadhya - Science & Society
Satchidanada murthy - Indian Philosophy
Irving stone - Agony & Ecstacy
Lange - Materialism
Alberto Moravia - Writings (1907-1990)
Giovannine Guarybchi - Don camillo(1908-1968)
Bertrand Russell - Writings
Nissim Ezekeil - Poems
Peter singer - Animal rights
Tom Flynn - Articles
Rowling - Harry Potter
P. Lal - Poems
Sudhin datta - Poems
MC Chagla - Roses in December
Ivan Illich - Articles
Paulo frieri - Articles
Masters & Johnson - Books
Haiti reports - Books
Havelock Ellis - Books
Gandhi MK - Autobiography
Jawaharlal Nehru - Writings
Raja Ram Mohan Roy - Writings
Bible, Koran, Gita -
Bill Clinton - Biography
Nelson Mandela - Biography
Golda Mayer - Biography
Hitler - Main camp
Edgar Snow - Red star over china
Periyar - Writings
Abraham Kovoor - Writings
Papillon
Will Durant - Story of civilization
Bill Bryson - Writings
Ayn Rand - Writings
R.K. Narayana - Writings
Franz Fannon - Writings
Mahadevan - Books on Gandhi
PH Gupta - Critique of Ramayana

నేను రివ్యూ చేయాలనుకుంటున్నవి
New Encyclopedia of un belief - (ed) Tom Flynn
Who is who in Hell - Warren Allen Smith
Encyclopedia of Paranormal (Ed) - Cordon Steein
A brief History of Time - Stephan Hawkings
Demon Haunted World - Carl Sagan
A guide to Bible - Isac Asimov
A Short history of nearly every thing - Bill Bryson
The Myth of Mental illness - Thomas Szasz
The faith healers - James Randi
Why I am not a Christian - Bertrand Russell
Why I am not a Muslim - Ibn Warrak
Why I am not a Hindu - Ramendra

ఇది పరిమిత జాబితా మాత్రమే.
దీనిపై సూచనలు, సలహాలు అభినందనీయం. మరొక అవకాశం తీసుకొని ఇంకో పట్టిక అందిస్తాను. ఈ జాబితాలతో విసుగుపుట్టిస్తే క్షంతవ్యుడను.

సాహితీపరులతో సరసాలు -8

Kaloji Narayana Rao Image Courtesy:Prajakala

కాళోజి నారాయణరావు (కాళన్న)
(1914-2002)
ప్రభుత్వ టెర్రరిజాన్ని విమర్శించే మీరు పద్మ విభూషణ్ ఎందుకు పుచ్చుకున్నారని అడిగాను. కాళోజి అందుకు సంజాయిషీ కథ చెప్పారు.
వరంగల్లులో వుంటున్న తనకు ప్రధాని పి.వి. నరసింహారావు నుండి ఫోను వచ్చిందట. ఇంట్లో ఫోను లేనందున, కలెక్టరేట్ కు ఫోను చేసి పిలిపించమన్నారట. డెఫ్యూటి కలెక్టర్ జీపులో వచ్చి కలెక్టర్ గారు పిలుస్తున్నారు రమ్మంటే, సరేనని జీపు ఎక్కి, అడిగారట. నన్ను ఎన్ కౌంటర్ చేయడానికి తీసుకెడుతున్నారా అని. ఆయన నవ్వి. లేదండీ, ఢిల్లీ నుండి మీకు ఫోను వచ్చిందట, అందుకని అన్నారట. కలెక్టరేట్ లో సాదరంగా ఆయన్ను కూర్చోబెట్టి, ప్రధాని నరసింహారావుకు ఫోను కలిపారట. కాళన్నా, నీవు అన్నీ వద్దంటావు. కాని యీ సారి అలా అనొద్దు. పద్మ విభూషణ్ స్వీకరించడానికి ఒప్పుకో అంటే, కాళోజీ సరే అన్నారట.

పి.వి. నరసింహారావు, కాళోజీ చిరకాల మిత్రులు. ఒరే అనే టంత చనువు వున్న స్నేహితులు, దీని వెనుక వేరే కథ వుంది. స్టేజి, డ్రామాలలో ఆరితేరిన ఎ.ఆర్. కృష్ణకు పద్మభూషణ్ యివ్వమని సిఫారసు చేస్తూ, కాళోజీ రాసిన లేఖ అందుకున్న ప్రధాని పి.వి. నరసింహారావుకు ఆలశ్యంగా గంట కొట్టిందట. కాళోజీకి యివ్వాలని. ఎ.ఆర్. కృష్ణకు పద్మశ్రీ యిచ్చారు. మొత్తం మీద శ్రీశ్రీ వలె కాళోజీ కూడా ప్రభుత్వ లాంఛనాలకు మెత్తబడ్డారు.
నిజాం పాలనకు వ్యతిరేకంగా పోరాడి, జైళ్ళ పాలైన కాళోజి, గేయాలు రాసి, ప్రజాకవిగా పేరొందారు. సాధారణ జీవితం గడుపుతూ గాంధేయుడి వలె నివశించారు.
కాళోజీతో పరిచయమైన తరువాత ఉభయులం కొన్ని సార్లు కలసి భోంచేశాం, ఔపోశనం పట్టాం. కాళోజీ నాన్ వెజి టేరియన్ తినేవాడు. ఇష్టం గా రం, తాగేవాడు. తాపీగా భోజనం చేస్తూ బోలెడు కబుర్లు చెప్పేవాడు.
కాళోజి ఒక సారినాతో అన్నాడు. తప్పుడు ప్రదేశాల్లో గుచ్చినా సరే, అక్యు పంక్చర్ సూదులు, పనిచేస్తున్నాయట అని. నేను అశాస్త్రీయ చికిత్సలను విమర్శిస్తున్నట్లు తెలిసి, నన్ను సమర్థిస్తూ, వ్యంగ్యంగా అక్యుపంక్చర్ వైద్యులను దెప్పిపొడిచారు.
కాళోజి గేయాలు చదివాను. సింపుల్ గా సూటిగా వుంటాయి. నాగొడవ పేరిట రాసిన గేయాలు ప్రజాబాహుళ్యంలోకి వెళ్ళాయి. ఉద్యమాలలో పాల్గొన్న కాళోజి, గాంధి, నెహ్రూ, రాజాజీ ఎం.ఎన్. రాయ్ ను మెచ్చుకునేవారు. రాయ్ ను యూనివర్శల్ పర్సన్ అనేవారు. ఆంధ్రప్రదేశ్ కావాలని కోరిన కాళోజీ, 1969 లో ప్రత్యేక తెలంగాణాను సమర్ధించి, అలాగే నిలిచిపోయారు.
నక్సలైట్ ఎన్ కౌంటర్ల విషయంలో స్పందించిన కాళోజీ, పౌర హక్కుల సంఘ సమావేశాలలో పాల్లొన్నారు. అప్పుడు తరచు కలిసే వాళ్ళం.
1977లో సత్తుపల్లి (ఖమ్మం జిల్లా) నుండి స్వతంత్ర అభ్యర్థిగా నాటి ముఖ్యమంత్రి జలగం వెంగళరావుపై పోటీ చేశాడు కాళోజీ. డిపాజిట్ పోయింది. కాని ఆయనకు మహిళా సంఘాలు, అభ్యుదయ సంఘాలు మద్దత్తు యిచ్చాయి. ముఖ్యమంత్రిగా రాష్ట్రమంతటా పర్యటించాల్సిన వెంగళరావు, తన నియోజక వర్గానికి అతుక్కుపోయి, పోటీ తీవ్రంగా తీసుకోవడం గమనార్హం. అప్పుడు ఆంధ్రజ్యోతి దిన పత్రిక బ్యూరో ఛీఫ్ గా, నేను సత్తుపల్లి వెళ్ళి, కాళోజీని కలసి, మెచ్చుకున్నాను.
హైదరాబాద్ ప్రెస్ క్లబ్ లో కాళోజి జర్నలిస్టులతో కలిసి, మద్యం సేవిస్తూ కబుర్లు చెప్పేవారు. కొన్నాళ్ళు హైదరాబాద్ లోని హనుమాన్ టేకిడిలో నివసించారు. స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడుగా ఫెన్షన్ రావడంతో, ఆయనకు ఆర్థికంగా వెసులు బాటు లభించింది. బాగా వృద్ధాప్యం వచ్చే వరకూ, కాళోజి జీవించారు. ఆయనతో కాలక్షేపం ఎప్పుడూ ఆహ్లాదంగానే వుండేది.
రచనలు : నాగొడవ (గేయాలు), లంకా పునరుద్ధరణ (కథలు).
అనువాదాలు : ఖలీల్ జీబ్రాన్, దిప్రాఫెట్, రెబెల్ ఇండియా.

సాహితీపరులతో సరసాలు -7

Konduri Veeraraghavacharyulu

కొండూరి వీర రాఘవాచార్యులు
(1912-1995)

సింహం గడ్డి మేస్తుందా అని కొండూరు వారి ఉవాచ. తెనాలి వి.ఎస్.ఆర్. కాలేజీలో తెలుగు పండితులుగా వుండగా, నాన్ డిటైల్డ్ చెప్పమంటే, కేసరి జీర్మ తృణము మేయునే అనేవారు.
ఆవుల గోపాలకృష్ణమూర్తి యింటికి ఎప్పుడూ వస్తూ పోతుండడం వలన కొండూరుతో నాకూ పరిచయం అయింది. ఆవుల అన్ని భావాలుగల కవుల్ని, పండితుల్ని ఎలా ఆకర్షించారో నాకు తెలియదు. ఆవుల మానవ వాద, నాస్తిక భావాలకు కొండూరుకు ఎక్కడా పొత్తులేదు. కాని శిల్పం, కవితలు వారిరువురి సాధారణ స్నేహబంధాలు. పైగా మానవ సంబంధం కూడా.
నేను కలసినప్పుడు ఆప్యాయంగా పలకరించడం, వివిధ అంశాలు మాట్లాడడం మా పరిచయానికి దోహదం చేసింది. వయస్సులో నాకంటే ఎంతో పెద్ద వారైనా, ప్రేమగా మాట్లాడి ఆకట్టుకునేవారు.
ఆవుల వారు భాషా పరంగా కొండూరుతో సంభాషిస్తుంటే ఆసక్తి దాయకంగా వుండేది. ఉత్తరోత్తరా కొండూరు మనవడు ప్రపుల్ల చంద్ తో పరిచయమైనప్పుడు, ఆయన తాతగారి గురించి సమాచారం సేకరిస్తుండేవాడిని. ఆవులకు శిల్పం పట్ల ఆసక్తి వుండేది. అందలి లోతు పాతుల గురించి కొండూరుతో సంభాషించడం కద్దు.
1939లో మైసూరు మహారాజా సత్కారాలు పొందిన కొండూరుకు, అంతకు ముందటేడు, అయోధ్య సంస్కృత పరిషత్, విద్వాధురీణ ప్రసాదించింది. గుంటూరు, తెనాలి, కావలి, బుచ్చిరెడ్డి పాలెం, సత్తెన పల్లిలో పనిచేసిన కొండూరు చివరకు తెనాలి వి.ఎస్.ఆర్. కళాశాలలో కుదురుకున్నారు.
కావ్యాలు, తత్వ పరిశీలన, శిల్పం గురించి రాశారు. ప్రసంగాలు చేశారు. రేడియో కార్యక్రమాలలో పాల్గొన్నారు. ఆంధ్రయూనివర్శిటీ నుండి కళా ప్రపూర్ణ గౌరవం పొందారు.
రచనలు : ఆసియా జ్యోతులు (జీవితాల), సిద్ధప్ప చరిత్ర, మన గురుదేవుడు (వీరబ్రహేంద్ర), వడ్డేపాటి నిరంజనశాస్త్రి చరిత్ర, మిత్ర సహిస్రి (ఆట వెలదులు), అమరావతి, తోరణం (ఖండకావ్యం), విమర్శలు, వ్యాసాలు, కళారాధన (నవల), లేపాక్షి (నవల), మోహనాంగి (నవల), శిల్ప దర్శనం, శిల్ప కళాక్షేత్రాలు, ఆత్మ, యోగ, రుగ్వేద, యజుర్వేద, అదర్వవేద దర్శన రచనలు. తత్వసాధన, తత్వ సూక్తులు, విశ్వకర్మాష్టకం, వీరబ్రహ్మసుప్రభాతం, విశ్వకర్మ పురాణం, గాయత్రీ విశ్వకర్మలు, విశ్వ స్వరూపం.

సాహితీపరులతో సరసాలు -6

Alapati Ravindranath

ఆలపాటి రవీంద్రనాథ్
(1922-1996)
ఎన్ సై క్లోపీడియా ఆఫ్ సోషల్ సైన్సెస్, విల్ డ్యురాంట్ హిస్టరీ ఆఫ్ సివిలిజేషన్ (12 సంపుటాలు) సాధారణంగా ఎక్కడ చూస్తాం? ప్రత్యేక గ్రంథాలయాలలో. కాని స్కూలు విద్యకూడా ముగించని ఆలపాటి రవీంద్రనాథ్ యింట్లో ఆ గ్రంథాలుండేవి. అంతేగాదు 40 సంవత్సరాల టైమ్ మాగజైన్ బౌండ్ వాల్యూమ్స్ లభించేవి. ఆరో తరగతిలో తురుమెళ్ళ స్కూలు (తెనాలి తాలూకా, గుంటూరు జిల్లా) నుండి చదువుకు స్వస్తి పలికి, సొంతంగా ఆసక్తితో ఇంగ్లీషు, తెలుగు పఠనాశక్తి పెంచుకోవడం వ్యక్తి విశిష్టత.
1950 ప్రాంతాల్లో తెనాలి బోసు రోడ్లో, జ్యోతి ప్రెస్ లో కూర్చొని సిగరెట్టు కాలుస్తూ, సాయంత్రానికి పంచెతోనే, టెన్నిస్ ఆడిన రవీంధ్రనాధ్ ను చూచాను. నేను హైస్కూలు విద్యార్థినే. మా అన్న విజయరాజ కుమార్ వెంటవుండి, చూడడమే జ్ఞాపకం.
రవీంద్రనాథ్ అప్పటికే తెనాలి నుండి జ్యోతి పత్రిక నడిపారు. రేరాణి పత్రికతో
సెక్స్ ను, సైంటిఫిక్ గా చెప్పవచ్చని రుజువు చేశారు. ఉత్తరోత్తరా, చాలా ప్రముఖులుగా ఎదిగిన రచయిత లెందరో జ్యోతిలో రాశారు. సుప్రసిద్ధ సంచలనాత్మక, లైంగిక విద్య రచయిత చలం కథల్లో, ఎవరూ సాహసించని వాటిని రవీంద్రనాథ్ ప్రచురించారు. ఆనాటికి, యింకా ప్రజా బాహుళ్యంలోకి రాని, కుటుంబ నియంత్రణ విషయాల్ని, వెలుగులోకి తెచ్చారు. ఎం.ఎన్. రాయ్ మానవ వాద, శాస్త్రీయ ఆలోచనా ప్రభావంలో, అలాంటివి చేయగలిగారు. అప్పటికి ఆయన మాగజైనులు చదవడమే తప్ప, వ్యక్తిగత పరిచయ స్థాయికి రాలేదు.
1965 నుండీ హైదరాబాద్ లో రవీంద్రనాథ్, నేనూ కలసిన తరువాత, ఆయన చనిపోయే వరకూ అతుక్కు పోయిన స్నేహం మాది. మిసిమి పత్రిక పెట్టక ముందు కొన్నేళ్ళుగా అనేక సినిమాలకు వెళ్ళాం. జర్మన్, ఫ్రెంచి సినిమాలు హైదరాబాద్ మాక్స్ ముల్లర్ భవన్, సారధీ స్టూడియోస్, అలయన్స్ ఫ్రాన్సిస్ లో చూచాం. ఏ సినిమా కూడా పూర్తిగా చూడకుండా సగంలో బయటకు వచ్చి, హాయిగా నాలుగు పెగ్గులతో కబుర్లు చెప్పుకున్నాం. చాలా విశిష్ట సమావేశాలకు వెళ్ళి ప్రసంగాలు విన్నాం. ఎడ్మినిస్ట్రేటివ్ స్టాఫ్ కళాశాలలో, పార్కిన్ సన్ వంటి వారి ప్రసంగాలు ఆనందించాం. క్లబ్లో కూడా ఎం.ఆర్.పాయ్ (ఐ.ఎ.ఎస్), కేంద్రమంత్రిగా చేసిన కృష్ణ, తిక్కవరపు అనసూయ వంటి వారితో కబుర్లు ఎంజాయ్ చేశాం. రవీంద్రనాథ్ యింటి వద్ద సి.నారాయణ రెడ్డి, ఎ.బి.షా., సంజీవ దేవ్, జి. రాంరెడ్డి కంపెనీలో చర్చలు చేస్తూ, విస్కీ సేవిస్తూ, గడిపిన రోజులు వున్నాయి.
రవీంద్రనాథ్ దృష్టికి మంచి పుస్తకం తీసుకువస్తే తెప్పించే వాడు. ఎన్ కౌంటర్ ఇంగ్లీషు మాగజైన్ (స్టీవెన్ స్పెండర్, ఆడిన్ ఏడిటర్లు) తెప్పించారు. మా చర్చలకు అవి దోహదం చేశాయి.
రవీంద్రనాథ్ కు మరొక అలవాటు వుండేది. పండితులు, కవులు, రచయితలు తమ పుస్తకాలు అమ్మదలిస్తే, వెతుక్కుంటూ వెళ్ళి కొనుక్కొచ్చే వాళ్ళం. అరుదైన పుస్తకాలు అలా వచ్చి చేరాయి. అందులో సిలోన్ బౌద్ధం నుండి ఎన్నో వున్నాయి. ఉత్తరోత్తరా, మిసిమికి యివన్నీ పనిచేశాయి.
రవీంద్రనాథ్ నేనూ కలిసి మద్రాసు, బెంగుళూరు, సింధనూరు (పాపారావు వుండేచోట, ఆయన పత్తి విత్తనాల నిపుణుడు, ఎన్. జయప్రకాశ్ నారాయణ మామ) తదితర ప్రాంతాలకు వెళ్ళాం. మద్రాసులో డి. ఆంజనేయులు, పాలగుమ్మి పద్మరాజు వంటి వారిని కలిసే వాళ్ళం.
మానవ వాద పండితులు హైదరాబాద్ కు వస్తే, రవీంద్రనాథ్ కు పరిచయం చేశాను. అందులో శిబ్ నారాయణరే, వి.బి.కర్నిక్, జి.ఆర్.దల్వి, ఎ.బి.షా., వంటి వారున్నారు. హైదరాబాద్ పాత నగరంలో కొసరాజు సాంబశివరావు, పర్వతనేని కోటేశ్వరరావు, డి. శేషగిరిరావు లతో కలసి విందులు ఆరగిస్తూ చర్చలు చేసేవాళ్ళం.
సుప్రసిద్ధ కమ్యూనిస్టు నాయకుడు మాకినేని బసవపున్నయ్యను, ఒకనాడు డి. శేషగిరిరావు తన యింటికి ఉదయం ఆహ్వానించారు. నన్నూ, రవీంద్రనాథ్ నూ పిలిచారు. హైదరాబాద్ లో అమీర్ పేటలో వున్న యింట్లో కలశాం. అప్పటికి బసవపున్నయ్యతో నాకు పరిచయం లేదు. 1976లో యిది జరిగింది. బసవపున్నయ్య అనుకోకుండా నేను ఆంధ్రజ్యోతిలో సీరియల్ గా “కారల్ మార్క్స్ కు కమ్యూనిస్టులు పట్టించిన గ్రహణం” వ్యాసాలు ప్రస్తావన తెచ్చారు.
డి. శేషగిరి రావు సస్పెన్స్ అట్టి పెట్టకుండా రాసిన ఇన్నయ్య మీ ఎదుటే వున్నాడన్నారు. కాసేపు వేడిగా మాటలు నడిచాయి. రవీంద్రనాథ్ లౌక్యంగా మాటమార్చారు. ఇంతకూ రాసింది తప్పు అనో, దోషాలున్నాయనో చెప్పలేదు. అదంతా ఎన్నడో జరిగిపోయిందిగదా, ఇప్పుడెందుకు రాశావు అన్నారు. ఎన్నడో తెలిస్తే మీ రెందుకు జనానికి చెప్పలేదని రవీంద్రనాథ్ అడిగారు. బసవ పున్నయ్య బుకాయింపు సెక్షన్ గలవాడు. ఆంధ్రజ్యోతి వారు నా వ్యాసాలకు జవాబు చెప్పమని ఆయన్ను అడిగితే దాటేశాడు. ఆ విషయం రవీంద్రనాథ్ కూ, నాకూ తెలుసు. నాటు కమ్యూనిస్టులు అంటూ రవీంద్రనాథ్ వారిని ఎద్దేవ చేస్తుండేవారు.
రవీంద్రనాథ్ వద్దకు వచ్చి, తమ అరుదైన పుస్తకాలు అచ్చు వేయించుకున్న వారిలో టంగుటూరి సూర్యకుమారి, కొప్పరపు సరోజని వున్నారు. “ప్రసారిత” అనే త్రైమాస, సామాజిక శాస్త్రాల పత్రికను, తెలుగులో పెడితే, రవీంద్రనాథ్, తన జ్యోతి ప్రెస్ ద్వారా, ఎంతో సహాయపడ్డారు.
నార్ల వెంకటేశ్వరరావు యింటికి వెళ్ళి మాట్లాడుకోవడం, మా యిరువురికే నిత్యకృత్యంగా వుండేది. నార్లకూ, కె.ఎల్. ఎన్. ప్రసాద్ కూ హోరా హోరిగా వ్యక్తిగత వ్యవహారాల పోరాటం జరిగినప్పుడు, రవీంద్రనాథ్ యిబ్బంది పడ్డారు. ఆయనకు యిరువురూ సన్నిహితులు కావడమే కారణం.
రాజకీయవాదులలో నీలం సంజీవరెడ్డి, బెజవాడ గోపాలరెడ్డి, రత్న సభాపతి, భవనం వెంకట్రాం బాగా తెలిసిన వారు. నేనూ, రవీంద్రనాథ్, భవనం వెంకట్రాం, యింట్లో కూర్చొని అనేక విషయాలు చర్చిస్తూ, విస్కీ తాగుతూ గడిపిన రోజులున్నాయి. రవీంద్రనాథ్ 1955 నుండీ పాఠ్య గ్రంథాల ముద్రణ వ్యాపారంలో వున్నందున, మద్రాసు విద్యాధికారులతో సంబంధాలు పెట్టుకున్నారు. అది కొంతకాలం హైదరాబాద్ లో కొనసాగింది. తెలుగు అకాడమీ అధికారులతో బాగా సన్నిహితంగా వుండేవారు. బూదరాజు రాధాకృష్ణ, తాళ్ళూరి నాగేశ్వరరావు, వెంకారెడ్డి మొదలైన వారం తా, ఆయనతో కలిసేవారు.
హైకోర్టు జడ్జీలలోనూ, మా ఉభయులకూ కొందరు, మేధాపరంగా దగ్గరయ్యారు. అందులో ఆవుల సాంబశివరావు, ఆమంచర్ల గంగాధర రావు, ఓ చిన్నప రెడ్డి, జయచంద్రా రెడ్డి, జీవన్ రెడ్డి, ప్రభృతులున్నారు. రవీంద్రనాథ్ కు భిన్న సర్కిల్స్ వున్నాయి. అదే ఆయనకు మెదడు మేత గానూ ఉపయోగపడింది. ప్రింటర్స్ అసోసియేషన్, టెన్నిస్ ఆట, గుర్రపు పందాలు, పుస్తక ప్రచురణ, యిత్యాదుల వలన క్రాస్ సెక్షన్ తో కలిశారు.
పరిమితంగా రేడియో చర్చలలో రవీంద్రనాథ్ పాల్గొన్నారు. ఇంతా చేస్తే ఆయన రాసింది స్వల్పం. రాయించింది చాలా అధికం. చదివింది ఎక్కువే. ఇతరులకు చెప్పి, చదివించేవారు కూడా.
ఇంత నేపధ్యంలో చివరి దశాబ్దంలో మిసిమి పత్రిక పెట్టి దానితో తాదాత్మ్యం చెంది, విశిష్టంగా, తన ముద్ర వేశారు. నిర్మొహమాటంగా, వాసిరెడ్డి సీతాదేవి వంటి వారి రచనలు నిరాకరించారు. పెద్దవాళ్ళ రచనల్ని తిరగరాయించారు. కొత్త భావాలు చెప్పి, నూతన ఫక్కీలో, పురాణం సుబ్రహ్మణ్యశర్మ వంటి వారి మేధస్సును వాడుకున్నారు. మిసిమిలో నేను ఆది నుండీ రాశాను. నా వ్యాసాలు సెన్సార్ లేకుండా వేయడం, రవీంద్రనాథ్ అభిమానం వలన కాదు. మిసిమి సంగతి తెలిసి రాసినందు వలన.
చదివించేటట్లు రాయాలని రవీంద్రనాథ్ నొక్కి చెప్పేవాడు. ఆయనలో వున్న గొప్ప గుణం చదివింది, ఇంపుగా సొంపుగా చెప్పగలగడం. ఆయన ఆస్తిగా జ్యోతి, రేరాణి, మిసిమి మిగిలాయి.
హైదరాబాద్ లో రవీంద్రనాథ్, నేనూ తరచు కలసి, చర్చించిన వారిలో మామిడిపూడి వెంకట రంగయ్య, అబ్బూరి రామకృష్ణారావు, డి.వి. నరసరాజు వున్నారు. అదొక వినూత్న అనుభవం.
సాహిత్య రుచులు, లోతుపాతులు చవిచూచిన రవీంద్రనాథ్ శాఖాహారి, కాని అతిధులకు రుచికరంగా మాంసాహారం చేయించేవాడు. విజయవాడ లీలామహల్ యజమాని బాజీ దగ్గర, చెన్నుపాటి, కృష్ణమూర్తి (బుజ్జులు) కంపెనీలో వంటలు అనుభవిస్తూ, సాహితీ కబుర్లు చెప్పుకోవడం రవీంద్రనాథ్ ప్రత్యేకత.
సాహితీ పరులతో ఏ స్థాయిలోనైనా చర్చించగలగడం రవీంద్రనాథ్ కే చెల్లింది. బహిరంగ సభల జోలికి వెళ్ళేవాడు కాదు. ఆయన రాయని రవీంద్రనాథ్. రాయించిన రవీంద్రనాథ్ నడిపిన పత్రికలు :
జ్యోతి - తెనాలి 1946 - పక్షపత్రిక
రేరాణి - తెనాలి 1946 - పక్ష పత్రిక
మిసిమి (హైదరాబాద్) మాస పత్రిక


While Justice Gangadhararao Amancharla, released, commemorative issue, on late Ravindranath, Innaiah presided over the meeting.