భారత కమ్యూనిస్టు పార్టీ-ఎవిలిన్ ప్రముఖ పాత్ర

Meridith giving interview to Innaiah on Evelyn








innaiah, mrs Meridith, Mr Meridith, Mr Gogineni Krishna rao ( now near Los Angeles)








Innaiah, Mrs Meridith Mr Meridith, late Madan who recorded interview








అమెరికాలో ఎవిలిన్ పై పరిశోధన

ఎమ్.ఎన్. రాయ్ మొదటి భార్య ఎవిలిన్ స్టాన్ ఫర్డ్ యూనివర్శిటీ గ్యాడ్యుయేట్. 1917లో అమెరికాలో వారు పెళ్ళి చేసుకున్నారు. మెక్సికో వెళ్ళి రష్యా వెలుపల తొలి కమ్యూనిస్ట్ పార్టిని స్థాపించి, లేనిన్ దృష్టిని ఆకర్షించారు. అతని ఆహ్వానంపై రష్యా వెళ్ళి ప్రపంచ కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఉద్యమంలో ప్రముఖ పాత్ర వహించారు. భారత కమ్యూనిస్టు పార్టీని తాష్ కెంట్ లో స్థాపించారు. అనేక పత్రికలు, రచనలు, భారతదేశానికి పంపించి కమ్యూనిస్టు ఉద్యమాన్ని పెంపొందిచారు. 1925లో వీరుభయులూ విడిపోయారు. ఎమ్.ఎన్. రాయ్ చైనా వెళ్ళి ఉద్యమ కార్య క్రమంలో పాల్గొన్నారు. ఎవిలిన్ అమెరికా వెళ్ళి పోయింది. ఎందుకు విడిపోయారో తెలియదు. ఎమ్.ఎన్. రాయ్ తన జీవిత చరిత్రలో ఈ భాగాన్ని ప్రస్థావించలేదు. అది పెద్దలోపంగా మిగిలిపోయింది. ఎవిలిన్ ఆ విషయం రాయలేదు.

నేను అమెరికాలో ఎవిలిన్ పై పరిశోధనలు ప్రారంభించి, హాలెండులో లభించిన పత్రాలు తెప్పించి చూచాను. ఆమె రాసిన ఉత్తరాలు అందులో ఉన్నాయి. రాయ్ కారణాలు చెప్పకుండా తన విడాకులు ఇచ్చాడని ఆమె రాసింది. కారణాలు అడిగినా దాటేశాడని చెప్పింది.

ఆమె కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ నుంచి తప్పుకుని 1935లో వేరె పెళ్ళి చేసుకుని జీవితం గడిపింది. రెండవ భర్త కూడా 1945 లో చనిపోగా ఆజ్ఞాత జీవితం గడిపింది. అయితే ఐన్ స్టయిన్ వంటి సుప్రసిద్ధ సైంటిస్టులు ఆమెతో ఉత్తరాలు రాశారు. ఆమెను కొందరు చరిత్ర కారులు ఇంటర్వూలు చేశారు. కాని రాయ్ ను తప్పు పట్టే విధంగా ఆమె ఎక్కడా చెప్పలేదు.

నేను ఎవిలిన్ కుటుంబంతో ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు జరిపాను. ఆమె అక్క శెక్రమెంటోలో ఉండేది. నాకు కొన్ని ఫోటోలు, ఉత్తరాలు పంపారు. ఆమె కుమారుడు దివాన్ మెరిడిత్, లాస్ యాంజిలస్ వెలుపల పామ్ గార్డెన్స్ లో ఉండేవారు. ఆయన దగ్గరకు వెళ్ళి సుదీర్గ ఇంటర్వూలు చేశాం. నాకు తొడుగా గోగినేని వెంకట కృష్ణారావు, ఆయన అల్లుడు మదన్ వచ్చి రికార్డు చేశారు. అప్పటికే మెరిడిత్ కు 80 ఏళ్ళు, అయినా ఓపిగ్గా ఎవిలిన్ గురించి ఎన్నో విషయాలు చెప్పారు.

ఎవిలిన్ పై రచనను వారికి పంపాను. భారత దేశంలో అనుచరులు, ఏవో కుంటి సాకులతో రాయ్ ప్రవర్తనను సమర్తించారు. నేను ఆ విషయంలో రాయ్ ను తప్పు బట్టాను.

ఫోటోలో డివెన్ మెరిడిత్, మదన్, జీ.వి.కే. రావ్, ఎన్. ఇన్నయ్య, మెరిడిత్ భార్య